Woongebouw De Zwaan bestaat uit twee bouwdelen: een langgerekt, laag en licht volume met sociale woningbouw, dat overgaat in een toren van negen lagen met koopwoningen. Het appartementencomplex ligt haaks op de eeuwenoude verbindingsweg tussen de dorpskernen van Rijswijk en Voorburg, ter hoogte van de brug over de Trekvliet; door de elegante kromming van de laagbouw lijkt de toren vanaf de brug gezien, vrijstaand en fungeert zo als verticaal, licht contrapunt voor de schilderachtige oude bakstenen villa die op de voorgrond aan het water ligt.
In tegenstelling tot de omringende gesloten bouwblokken, die een typisch voorbeeld zijn van de speculatieve stratenplannen uit het begin van de twintigste eeuw, is De Zwaan een vrijliggend complex, waarvan de tuinen van de beganegrondwoningen grenzen aan het openbaar groen langs de Trekvliet. Een lichte knik in het stratenpatroon wordt in het gebouw zelf opgevangen: de hoge ‘kop’ en het verlaagde ‘staartje’ knikken weg ten opzichte van de ‘romp’, en ook de dwarsdoorsnede is getrapt. Een wandelroute door en om het gebouw, langs de waterkant van de Trekvliet en Broeksloot, echoot de aan de overkant van de Vliet gelegen buitenplaats Cromvliet.
De Zwaan werd ontworpen en gebouwd tijdens de bouwcrisis van de jaren tachtig. Op dat moment was er vrijwel alleen maar budget voor - sociale - woningwetwoningen, die gesubsidieerd werden vanuit de overheid. Voor veel architecten betekende dit dat er weinig innovatie was op het gebied van woningbouwtypes en -plattegronden. Voor De Zwaan ontwierp atelier PRO juist een mix van verschillende types, groottes en indelingen, met naast sociale woningen ook verhuurappartementen en koopwoningen – iets wat voor die tijd uitzonderlijk was.
Wat ook uitzonderlijk is, is de voor die tijd hoge duurzaamheidsambitie - ondanks het geringe belang dat er in de jaren tachtig aan duurzaamheid werd gehecht. Speciaal voor het complex ontwikkelden we een prefabconstructie voor de balkons, – waardoor de koudebruggen geminimaliseerd zijn – en gevelcollectoren waarbij ventilatielucht wordt opgewarmd door de zon - een prototype voor latere projecten. Ook hielden we de bouwvorm bewust compact, isoleerden we de gevel en maakten we passief gebruik van zonne-energie door grote ramen.
Het iconische gebouw werd in 2024 volledig gerenoveerd door de eigenaren. De complete schil van de hoogbouw is - inclusief kozijnen en ramen - vervangen door een beter isolerende versie, en ook in algemene zin zijn de brandveiligheid en de duurzaamheid aanzienlijk verbeterd. Wat daarbij bijzonder is, is dat de renovatie getrokken werd door de VvE. En waar een dergelijk project voor een woningcorporatie al een hele opgave is, is het voor een middelgrote VvE met beperkte middelen een enorme prestatie. Daar zijn we meer dan trots op, want we vinden het nu net zo belangrijk als toen om duurzame gebouwen te ontwerpen, die het waard zijn om te behouden.