Krimp, crisis, kwaliteit?

"Krimp" is bijna dagelijks in het nieuws. Hoe hiermee om te gaan? Bestrijden of koesteren? Proberen om de vertrekkende bewoners te lijmen of accepteren dat er (letterlijk) ruimte ontstaat?

Atelier PRO werkt op dit moment ook in een krimpgemeente. In Sas van Gent, Zeeuws Vlaanderen bouwen we een nieuw Sociaal Maatschappelijk Hart (SMH). De bouw van dit nieuwe sociale hart in de wijk komt voort uit een gebiedsvisie opgesteld door stedebouwkundig ontwerpbureau Must, in opdracht van woningcorporatie Woongoed Zeeuws Vlaanderen. Hier is duidelijk gekozen om het gebied - ondanks een afnemende bevolking - leefbaar te houden en de kwaliteit van het bestaande voorzieningenaanbod te verbeteren.

Het spanningsveld tussen een dergelijke gebiedsvisie en dagelijks krimpende realiteit was ook onderdeel van de zogenaamde 'Krimplezing' met de titel 2015 2018 2020*. De vierde editie van deze  krimplezing werd georganiseerd in de Kerkraadse wijk Heilust, in de achtertuin van mijn ouderlijk huis. Zo ging ik in augustus met collega Alex Letteboer (die zojuist zijn MCD scriptie "IBA, context, project innovatie" heeft afgerond) terug naar het zuiden om te horen wat daar de ambities voor de toekomst zijn. Tegelijkertijd was deze rit voor mij een stukje terug in de tijd.

In 2015 kijkt Heerlen groots terug op het mijnverleden en Maastricht doet - samen met o.a. Parkstad - een gooi naar de titel Culturele Hoofdstad van Europa 2018. Daarnaast wil de stadsregio Parkstad - Limburg een 8-jaar durende IBA (Internationale Bau Ausstellung) organiseren in 2020. Interessant is de vraag wat deze ambities voor 2015, 2018 en 2020 zouden kunnen bijdragen aan de huidige leefkwaliteit van een wijk als Heilust.

Het industriële mijnverleden is de context van waaruit de transformatie van deze regio zou moeten plaatsvinden. Helaas is er ruim 40 jaar na de mijnsluitingen weinig over van het nu zo gewaardeerde industriële erfgoed. Zelf  herinner ik mij nog dat in Heerlen, in 1976 de 'Lange Jan' de laatste schoorsteen feestelijk(!) werd opgeblazen, mooie fotos leverde dat toen op. De Lange Jan was een van de meest markante herkenningspunten van Heerlen, jarenlang een beeldbepalend element voor de stad. In Belgie is minder gesloopt en daar wordt het mijnen-erfgoed nu in stelling gebracht voor de ambities van de stad Genk (BE). Zoals Wim Dries, burgermeester van Genk, tijdens zijn lezing toelichtte: "bij de sluiting van de 1e mijn in Genk, Zwartberg, in 1966 ontstonden heftige rellen waarna het Verdrag van Zwartberg vervolgens aangaf dat voor iedere ontslagen mijnwerker weer werk moest worden gevonden en dat de volgende mijn pas 20 jaar later op z'n vroegst zou mogen worden gesloopt!"

Prettig als er dus nog wat meer dan alleen foto's over is uit het collectieve verleden van een plek. Maar wat te doen met leegstaande woningen? Woningcorporaties hebben een groot deel lege woningen in hun bezit. Zonder afname is dure renovatie vaak geen optie. Verloedering dreigt. Sloop wordt dan toch vaak genoemd als oplossing waarbij dan op de leeg gekomen plek een park wordt gecreëerd. Vaak in combinatie met een nieuw sociaal centrum, een MultiFunctioneleAccommodatie. Middels buurtparticipatie wordt vervolgens invulling gegeven aan zo'n park. Resultaat van diverse workshops: trapveldjes, groentetuin, speelplekken. Is dit de oplossing? Zijn deze ideeën sterk genoeg om omarmd te worden in een toch al groene omgeving en zijn ze over 5 jaar nog in leven? Van krimp naar crisis: tijd voor bezinning...

 

* 2015 Mijnjaar 2015 en bij erfgoedprogrammering voor
   2018
Maastricht Culturele Hoofdstad 2018
   2020 Internationale BauAusstellungParkstad 2012-2020


Bronnen

www.neimed.nl
www.culturanova.nl
www.westwint.nl
www.iba-open.nl
www.c-mine.be
www.demijnen.nl
www.via2018.eu
www.vanmeernaarbeter.nl
www.burolubbers.nl