Architectuurreis naar Pearl River Delta met Architectenweb

Wij gaan naar de Pearl River delta: een agglomeratie met steden als Guangzhou, Hong Kong, Shenzhen en Macao. Hier wonen zo’n honderdtwintig miljoen mensen in een gigantisch uitdijend stedelijk landschap. Het is een van de grootste stedelijke agglomeraties ter wereld , een megastad die het hart vormt van economische groei in China. Hieronder een relaas van de hoogtepunten van deze reis.

Melting Pot

Wij, een groep architecten en mensen van toeleverende producenten uit de bouw, komen aan in Hong Kong, een melting pot met een enorme dichtheid. In de voormalige Britse kolonie loopt alles door elkaar: lokale Chinezen, Chinese toeristen, Filipijnen en westerlingen. De stad is een amalgaam van glimmende zakenbanken en pittoreske straatjes met markten en tempels. Hong Kong is een landtong omgeven door eilanden die door landaanwinning zijn huidige vorm heeft gekregen. Bruggen verbinden Hong Kong eiland, het oudste gedeelte van de stad met het vaste land. Talloze slanke woontorens balanceren op het geaccidenteerde landschap. Daartussen een wirwar van fly overs, busbanen en rolpaden voor voetgangers op verschillende niveaus.

Hong Kong Polytechnic University

Wij bezoeken als eerste de Innovation Tower van architect Zaha Hadid op het universiteitsterrein van Hong Kong Polytechnic University. Dit 12.000 m2 faculteitsgebouw huisvest de School of Design. Als wij per bus arriveren is de stemming onder de studenten in toga en hun meegekomen ouders feestelijk. Het faculteitsgebouw vol ateliers voor creatieve beroepen lijkt op de boeg van een schip die het land op is gevaren. Het vloeiend voorover hellend faculteitsgebouw staat op een kleine footprint die door een brug verbonden is met het bestaande universiteitscomplex. De vloeiende vormentaal van het volume wordt geaccentueerd door dynamische rond de gevel zwenkende brise- soleils. Vanuit de sculpturale centrale hal stijgen een aantal roltrappen naar een verdieping waar het centrale trappenhuis zich door het gebouw klieft. Tussen deze trappen, die uitmonden in een daklicht een tiental verdiepingen hoger en de kolossale gevelbanden zitten de ateliers geklemd. Hoewel de ruimtelijke dynamiek van de fotogenieke trappen overweldigt, ogen de ateliers bedompt en klein. De witte interieurs zijn 'raw & dirty' en hebben al aardig te lijden van de studenten die er werken in een heerlijke rommel van maquettematerialen. De glazen gevels zijn twee jaar na ingebruikname zorgwekkend vervuild.

Sheung Wan

De volgende dag verkennen wij de stad. Door de straten dwalend van Shueng Wan vergeet ik even dat dit een excursie is. Hier ervaar ik voor het eerst China. We bezoeken een taoïstische tempel. In de marktkramen zijn de meest exotische etenswaren te koop: gedroogde inktvis, levende garnalen, schelpen, fruit en varkenspoten van een straatslagerij. Het is zondag en alle Filipijnse nanny's verzamelen zich op en rond de pleinen van het HSBC bankgebouw van Norman Foster. Het contrast met de glimmende bankgebouwen is grappig. Honderden vrouwen houden een vrolijke picknick op uitgevouwen kartonnen dozen. Er wordt op harde beats danspassen geoefend. Uit meegebrachte rolkoffers komen warme maaltijden. Het geklets van honderden vrouwenkelen galmt oorverdovend door de ruimte onder het openbare plein van de bank. In de woonwijk Aberdeen maken wij een tochtje over het water met een sampan. Talloze vissersboten worden gadegeslagen vanuit de luxe woontorens aan de oevers van de zee. Later nemen we de steile, pittoreske peak tram naar Peak Tower met magistraal uitzicht over de stad.  Onze dag eindigt in de Ozone sky bar van het Carlton Ritz, de hoogste bar van de wereld. Met cocktails genieten we van het uitzicht.

Guangzhou

De treinreis van Hong Kong naar Guangzhou duurt ongeveer twee uur. Een onafgebroken stedelijk landschap trekt honderden kilometers lang aan ons voorbij. Guangzhou is een van de oudste steden van China maar in zijn huidige vorm slechts in twintig jaar gebouwd. Guangzhou maakt een rustige indruk 's avonds als iedereen in zijn compound zit en de straten vrijwel leeg zijn. Alleen aan de kades van de Pearl River is het druk met mensen die een avondje uit gaan. Rond het centrale plein van de nieuwe stad is een reeks van bijzondere openbare gebouwen geënsceneerd. De eerste avond bezoeken we de openbare bibliotheek van Guangzhou door het Japanse ingenieursbureau Nikken. Twee curves van natuursteen vormen samen een centraal atrium, tussen de twee hoofvolumes zijn bruggen opgespannen. Het gebouw huisvest een grote collectie boeken (3.2 miljoen) en biedt ook toegang tot e-books via honderden digitale studieplekken. Het is geen spectaculair gebouw maar het atrium is een prettige openbare ruimte.

Absoluut hoogtepunt va Guangzhou is de Canton Tower door het Nederlandse bureau Information Based Architecture. De toren behoort tot een van de hoogste constructies in de wereld en fungeert als uitkijkpunt. De rit naar boven via een glazen lift is spectaculair. De zandlopervormige constructie is losjes geïnspireerd op de Russisch constructivistische torens zoals de Shabolovka Radiotoren in Moskou en is bijzonder elegant door de asymmetrische plattegrond. De staalconstructie verjongt in het midden en waaiert langzaam weer uit in de top waar zich meerdere platforms of zichtpleinen bevinden die uitzicht bieden over de Pearl Rivier en de centrale stadsas. De draagstructuur vormt een elegant vlechtwerk dat met kleurrijke ledverlichting wordt aangelicht. de Canton Tower vormt het ‘center piece’ van een nachtelijk grootstedelijk lichtballet dat de gebouwen van Guangzhou 's avonds opvoeren.

De opera van Guangzhou van Zaha Hadid getuigt van grote moed om zo'n ambitieus gebouw te willen realiseren. In de praktijk pakt het resultaat nogal droevig uit. hoewel dit gebouw niet zou misstaan in een gruizige diesel-punk sciencefiction, doet de grove en onbeholpen afwerking geen recht aan de status van dit gebouw in de stad. Een mislukt experiment wat vraagtekens zet bij de balans tussen ambitie en haalbaarheid.

Shenzhen

Onze bus rijdt door het oneindige stadslandschap tussen Guangzhou en Shenzhen. Industriële complexen wisselen woontorens af. We rijden langs kweekvijvers en eenden farms aan de kust. De schaal van alles is enorm. Shenzhen, een stedelijke band in het noorden aan Hong Kong geplakt voelt als een echte metropool. Hier bevinden zich de Chinese epicentra van elektronica- en textielproductie.

De nieuwe Stock Exchange van Shenzhen is een van de belangrijkste recente projecten van Rem Koolhaas in China. Hoewel het financiële tij de autoriteiten nerveus heeft gemaakt hebben wij uiteindelijk toestemming gekregen om het gebouw te bezoeken. De Stock Exchange herbergt zo'n slordige 160.000 m². Een aantal grote aaneengesloten programmaonderdelen zoals het mainframe van de beurs zijn ondergebracht in een groot volume dat op de achtste verdieping vrij uitkraagt. Traditioneel bevinden dergelijke volumes zich op de begane grond. Door deze op te tillen ontstaat een radicaal schema dat een publieke ruimte vormt onder de uitkraging. De draagconstructie van het gebouw is bekleed met glas waardoor het gebouw een mysterieuze gelaagdheid krijgt. Door het grijze weer toont het gebouw vandaag wat donkerder, maar bij zonnig weer is die gelaagdheid nog beter te zien. Bij uitzondering mogen wij met de groep even naar binnen. Uit alles blijkt een beheerst en zorgvuldig gebouw. De interieurs zijn mooi zakelijk, stralen ingetogen luxe uit en zijn een verademing ten opzichte van het gebruikelijk klatergoud wat wij in China eerder zagen. Bladgoud wordt wel toegepast maar is hier een prachtig grafisch patroon ingelegd in gefreesde kunststenen wanden. Na het bezoek aan dit illustere gebouw wacht ons het nachtleven in de Chinese Metropool.

Alex Letteboer